Vivekwadi Tisari Bhumika

मानवी व्यक्तिगत व समाज जीवनात दोन बाजूंचे द्वंद्व अपरिहार्य आहे. त्यामुळे समाजाची विभागणी दोन पक्षांत, दोन भूमिकांमध्ये झालीय. उदा. भाजप आणि काँग्रेस, सत्ताधारी आणि विरोधी, ब्राह्मण आणि ब्राह्मणेतर ! बहुतेकांची समजूत कुठल्यातरी एकाच बाजूने झुकणारी असते. पण द्वंद्वातील या दोन्ही भूमिकांमध्ये असत्य व दोष असू शकतात. त्यामुळे सत्याची मक्तेदारी, कोणतीही एक भूमिका मिरवू शकत नाही. काही सामर्थ्य किंवा अल्पसे सत्य एखाद्या भूमिकेत असू शकते. पण सत्याला केवळ दोनच बाजू असतात असे नव्हे! या पार्श्वभूमीवर तिसरी भूमिका महत्त्वाची ठरते. ही उजवीही नसते व डावीही नसते. त्यामुळे समाज जीवनात निर्माण झालेल्या परस्परविरोधी दोन्ही प्रवाहांतील विधायक सामर्थ्याचा स्वीकार व असत्यासह दोषपूर्णतेचा धिक्कार हे तिसऱ्या भूमिकेचे अधिष्ठान असते. तेव्हा तिसरी भूमिका ही विवेकवादी सूत्र मांडणारी आहे.